Big Tech en de democratische rechtsstaat

Semipublieke instellingen zijn privaatrechtelijke rechtspersonen die institutioneel verbonden zijn met traditionele overheidsinstellingen, bijvoorbeeld vanwege financiering, aandeelhouderschap, benoemingsrecht van bestuurders, aanwijzings- en goedkeuringsbevoegdheden. Ook zijn semipublieke instellingen private rechtspersonen die maatschappelijke of publieke belangen behartigen. Zij bevinden zich daarmee op het grensvlak van publiek- en privaatrecht. Het onderzoek is gericht op de toepasselijkheid van publiekrechtelijke normen en bestuursrechtelijke rechtsbescherming. Daarbij kijken we ook naar buitenlandse rechtstelsels, zoals dat van het Verenigd Koninkrijk en Zuid-Afrika.

De belangrijkste vragen die in dit project aan de orde komen zijn: wanneer is het de overheid geoorloofd langs privaatrechtelijke weg op te treden, wat betekent dit voor de toepasselijke normen? Aan de orde komen onder andere het overheidscontractenrecht en het overheidsrechtspersonenrecht (de overheidsvennootschap en de overheidsstichting). Het project zal in het voorjaar van 2022 resulteren in een tweede druk van het handboek ‘Hoofdstukken van privaatrechtelijk overheidshandelen’.

In dit project beantwoorden we de vraag hoe private actoren openbare orde en veiligheid kunnen reguleren en handhaven en welke normen zij daarbij in acht moeten nemen. Het gaat daarbij met name om de horizontale werking van grondrechten en de vraag of er voldoende adequate rechtsbescherming bestaat tegen optreden van private ordehandhavers. Private actoren streven in toenemende mate een actief veiligheidsbeleid na in aanvulling op of geïntegreerd met overheidsoptreden. Ook onderzoeken wij in dit project in hoeverre de overheid een privaat veiligheidsbeleid kan sturen, gezien de partijautonomie van private ordehandhavers en het legaliteitsbeginsel.

In dit project onderzoeken we in hoeverre de verhouding tussen bestuursorganen en burgers op een andere wijze vorm kan krijgen dan door middel van klassieke Awb-besluiten (publiekrechtelijke rechtshandelingen). De aandacht gaat vooral uit naar het twee- of meerzijdige overheidshandelen, zoals het overheidscontractenrecht, en het feitelijke bestuurshandelen. We bekijken of en in hoeverre het concept van de ‘bestuursrechtelijke rechtsbetrekking’ hiervoor goede diensten kan bewijzen.